Enflasyon Nedir

Enflasyon, fiyatların genel olarak ve sürekli bir biçimde yükselme eğiliminde olması olarak tanımlanabilir. Fiyat artışı dediğimizde kastettiğimiz şey ise, bir veya birkaç malın fiyatının sürekli artması ya da genel olarak malların fiyatlarının yalnızca bir kez artmasıdır.

Hayat pahalılığı, bir yerde fiyatların başka yerlere göre yüksek olması demektir. Örneğin eskiden beri gelen enflasyonla New York’ta hayat pahalı hale gelmiş olsa da, günümüzdeki enflasyon % 3 dolayında olabilir. Bu durumda New York’ta enflasyon ılımlı olsa bile hayat pahalıdır diyebiliriz.

Tüketici aşamasında enflasyon iki tür veriye dayanılarak hesaplanır. İlk olarak seçilmiş hane halklarına hangi mal ve hizmetleri hangi ağırlıkla kullandıkları anket uygulamasıyla sorularak (hane halkı bütçe anketi) ve diğer bazı anket ve bilgiler kullanılarak hane halklarının bütçelerinde yer alan mal­lar ve hizmetlerin neler olduğu ve bunların bütçelerinde ne kadar ağırlık tuttuğu belirlenir. Bu mal ve hizmetler ve ağırlıklarıyla bir sepet oluşturulur.

Sarıyer pazarında dolaşıyordum. Yaşlı bir kadın satıcıya sordu “Elma kaça oğlum?” Satıcı bir yandan öndeki elmaları parlatırken bir yandan da “Kilosu 2 lira teyze,” dedi. Kadın “Geçen hafta 1,5 liraydı ne zaman zamlandı bunlar?” dedi. Adam “Yağmur yağdı böyle oldu teyze,” diye yanıtladı. Gerçekten de yağmur yağmıştı bir önceki gün. Ama acaba fiyatlar yağmurdan mı artmıştı? Eğer elmanın fiyatı geçen haftaya göre artmış, başka hiçbir şeyin fiyatı artmamışsa o zaman bu bir fiyat artışıdır. Sokaktaki adam bunun enflasyon olduğunu düşünür. Ama enflasyon fiyat artışı demek değildir.

Enflasyon, bir sepetteki mal ve hizmetlerin çoğunun fiyatlarının artması demektir. Üstelik bu artışın bir defalık değil sürekli olması gerekir. TÜFE sepeti için ürün kategorisinde yer alan 1169 adet ürün çeşidinin fiyatı 27500 işyeri ve 4176 konuttan derlenmektedir. Bazı fiyatların dört kez, bazılarının iki kez derlendiği dikkate alınırsa, her ay yaklaşık olarak 375.000 fiyatın derlendiği ortaya çıkmaktadır. Türkiye’de TÜFE endeksinin baz yılı 2003 yılı olarak alınmış, o yılın endeksi 100’e eşit kabul edilmiştir (2003 = 100). Sonraki aylarda ve yıllarda hesaplanan TÜFE endeksi ile bu endeks karşılaştırılarak enflasyonun ne kadar arttığı ölçülmektedir.