Gelir ve GSYH - Kişisel Gelir ve Aile Geliri

Kiminin geliri yüksektir kim ininki düşük, kim inin geliri devamlıdır kim ininki geçici. Bazı insanlar kendi işinin sahibidir ve geliri işe bağlıdır. Bir kam u kurum unda ya da özel bir şirkette ücretli olarak çalışan kişinin ya da bir emeklinin aylık geliri bellidir. Terfi ya da zam almamışsa aylık geliri aynı düzeyde kalacak ve harcamalar bu gelire göre biçimlenecek demektir. Buna karşılık bir bakkal dükkânı işleten kişinin geliri aydan aya değişiklik gösterir.

Bazı aylarda bu kişinin harcamaları gelirini aşabilir, bazı aylarda da tersi olabilir. Bu durum da fazla gelir elde edilen aylarda tasarruf edip, gelirin düştüğü aylardaki açığını o tasarruflarla karşılaması gerekebilir. Aylık gelirin en belirsiz olduğu işler geçici işlerdir. Mevsimlik çalışan bir tarım işçisi yalnızca belirli bir mevsimde çalışıp o mevsimde elde ettiği gelirle bütün bir yüm harcamalarını karşılamak durumunda kalmaktadır.

Dört kişilik bir aile düşünelim. Baba ve anne birer şirkette ücretli olarak çalışıyor, iki çocuk da lisede okuyor olsun. Bu durum da bu ailenin toplam geliri baba ve annenin ücretleri toplam ından, giderleri ise dördünün çeşitli giderlerinin toplamından oluşacak demektir. Kısaca belirtmek gerekirse, bu ailede iki kişi gelir elde ediyor ve dört kişi harcıyor demektir. Baba ve annenin gelirinden çocuklara harçlık verilmesi halinde ailenin geliri değişmez. Çünkü o para eve giren toplam gelirin içinden verilmektedir. Bu anlam da bakıldığında harçlıklar, harçlığı alan çocuklar için kişisel gelir gibi görünmekle birlikte, aile toplam gelirinin değil harcam alarının bir parçasıdır. Eğer çocuklar okullar tatil olduğunda çalışıp kazandıkları parayı aileye getiriyorsa, o zaman onları da aile gelirinin içine katmamız gerekir.

Ülkenin Geliri: GSYH

Bir ülkede belirli bir dönem içinde (3 ay, 1 yıl) üretilen bütün nihai m alların piyasa fiyatları üzerinden toplanmasıyla oluşan toplam değere, gayrısafi yurtiçi hasıla (ya da kısaca GSYH) diyoruz.

Bir ülkede bir yıl içinde yalnızca 1000 adet ekmek, 25 kg beyaz peynir ve 500 şişe su üretildiğini ve ekmeğin adedinin 1 TL, beyaz peynirin kilosunun 10 TL, suyun da şişesinin 0,50 TL’den satıldığını varsayarsak GSYH’yı şöyle hesaplayabiliriz:

GSYH = (1000 x 1) + (25 x 10) + (500 x 0,50) = 1.500 TL

Buna göre bu ülkede o yıl için piyasa fiyatları cinsinden hesaplanan GSYH 1.500 TL’dir. (Basitleştirme amacıyla bu ekonomide hizmet üretim inin ekmek, su ve peynir üretiminin içindeki satış, ambalajlama gibi hizmetle sınırlı olduğunu, ayrıca hizmet üretilmediğini varsayıyoruz.)

Bu basitleştirilmiş hesaplamada dikkat edilmesi gereken şey, sadece nihai malların piyasa satış fiyatlarının dikkate alındığıdır. Yani ekmekteki buğdayın, un haline getirilirken eklenen işçilik değerinin veya suyun şişesinin, kapağının ya da beyaz peynirin ambalajının ayrı ayrı hesaba katılması söz konusu olmuyor. Üretilen malın tüketiciye nihai satış fiyatları toplanıyor. Aksi takdirde çift sayım yapmış oluruz ve GSYH olduğundan büyük çıkar.

GSYH bu şekilde hesaplanan üretim yöntemi yanında harcam alar ve ülkede elde edilen gelirler üzerinden giderek de hesaplanır. Çünkü bir ülkedeki toplam üretim değeri, toplam harcamalar ve toplam gelirler bir eşkenar üçgenin üç kenarı gibi birbirine eşittir. 

GSYH’nm Hesaplanma Biçimleri

Yukarıda GSYH’yı üretim açısından hesapladık. Oysa GSYH aynı zamanda harcam alar ve gelir açısından da hesaplanır. Çünkü bunlar bir eşkenar üçgenin üç kenarı gibi birbirine eşittir. Bunu bir denklemle ifade etmemiz gerekirse şöyle yazabiliriz:

GSYH = Toplam üretim = Toplam gelir = Toplam harcama

Çiftçinin buğday üretmeye başlamak için tohum satın alması gerekir. Tohum satıcısına yaptığı ödeme onun açısından harcama olmakla birlikte tohum satıcısının geliridir. Tohum satıcısı çiftçiye sattığı tohum karşılığında aldığı parayla gider fırından ekmek alır. O nun satın aldığı ekmek karşılığında fırıncıya ödediği para onun açısından harcama ama fırıncı açısından gelir olur. Bu kez fırıncı tohum satıcısından (ve diğer 43 alıcılardan) aldığı ekmek parasıyla gidip fırının kirasını öder. Bu ödeme fırıncı için harcama ama mülk sahibi açısından gelir olur. Bu örneği böylece uzatmak mümkündür. Sonuçta insanların tüketmeye ihtiyacı olduğu için üretim yapılır. Ve bir buğdayın üretimi için geçen aşamalarda harcamalar yapılır, gelirler toplanır ve sonuçta bütün o gelirler, harcamalar üretimle eşit hale gelir.

Üretim açısından GSYH hesabı:

GSYH = tarım üretiminin piyasa değeri + sanayi üretiminin piyasa değeri + hizmet üretiminin piyasa değeri + diğerleri

Harcamalar açısından GSYH hesabı: GSYH = özel nihai tüketim harcamaları + özel yatırım harcamaları + kamu kesimi harcamaları + (ihracat - ithalat) + diğerleri

Gelir açısından GSYH: GSYH = ücret gelirleri + faiz gelirleri + rant gelirleri + kârlar + diğerleri

(Bu denklemlerde yer alan diğerleri başlığı altına istatistik hata, çeşitli vergiler gibi kalemler girer.) Bu üç farklı hesaplama sonuçta birbirine eşit çıkmak durumundadır ama uygulamada farklılıklar doğar.